Profesor Franciszek Maurer

Członkiem Honorowym Stowarzyszenia NZS 1980

Konwent Stowarzyszenia NZS 1980 na zebraniu nadzwyczajnym w Katowicach dn. 16. lipca 2009 roku postanowił jednogłośnie o nadaniu godności

CZŁONKA HONOROWEGO STOWARZYSZENIA NZS 1980

Panu Profesorowi
FRANCISZKOWI MAUREROWI

w uznaniu wybitnych zasług na rzecz propagowania i wcielania w życie ideałów, które legły u podstaw Niezależnego Zrzeszenia Studentów.

Franciszek Maurer urodził się 7 listopada 1918 roku w Łącku koło Nowego Sącza.

Po ukończeniu gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki we Lwowie w 1938 roku, rozpoczął studia architektoniczne na Politechnice Lwowskiej. Studia, które kontynuował podczas okupacji sowieckiej oraz niemieckiej, ukończył w 1943 roku.

Podczas okupacji wstąpił do Armii Krajowej, przyjmując pseudonim „Zyndram”. Jego dowódcą był wówczas porucznik Jerzy Węgierski. W ramach akcji „Burza” Franciszek Maurer „Zyndram” otrzymał zadanie specjalne. To właśnie on 24 lipca 1944 roku umieścił na szczycie wieży lwowskiego ratusza biało-czerwoną flagę. Dr Paweł Lisiewicz (Dziennik Śląski nr 12, 8-10.07.1994) nazywa go ostatnim polskim chorążym, który na rozkaz Rzeczypospolitej zatknął nad Lwowem flagę państwową.

W 1946 roku przyjechał na Śląsk i rozpoczął pracę jako architekt nad odbudową kraju. Był kierownikiem działu w Zarządzie Odbudowy Kolei w Katowicach. W 1948 roku przeniósł się do Gliwic, stając się gliwiczaninem z wyboru.

Był głównym projektantem odbudowy gliwickiej Starówki. Był to wówczas projekt wymagający rozwiązań nowatorskich nie tylko w skali kraju. Nigdy dotąd nie podejmowano się architektonicznej rekonstrukcji całych zespołów miejskich doszczętnie zniszczonych w wyniku działań wojennych. Odbudowa gliwickiej Starówki wyprzedzała w czasie odbudowę Starówki warszawskiej (wcześniej był Gdańsk). Zatwierdzenie projektu wymagało przełamania wyjątkowo silnego oporu zwolenników postawienia w tym miejscu „słusznego politycznie” blokowiska.

Od 1949 roku Franciszek Maurer rozpoczął pracę na Politechnice Śląskiej w Gliwicach, jako asystent prof. Czesława Thulie – architekta i historyka architektury wywodzącego się także ze szkoły lwowskiej, w tworzącym się właśnie Oddziale Architektury (przekształconym w Instytut Architektury i Urbanistyki na Wydziale Budownictwa i Architektury, a w 1977 r. w samodzielny Wydział Architektury). Pracę doktorską obronił w 1965 roku na Politechnice Gdańskiej (temat: Zagospodarowanie przestrzenne zabytkowego śródmieścia Gliwic, późniejszego ośrodka przemysłu na Śląsku). Do obrony pracy habilitacyjnej – 3 tomowego dzieła, stanowiącego kompendium wiedzy na temat miejskich murów obronnych na Śląsku (w granicach średniowiecznych) – nie doszło nigdy, gdyż ówczesne władze Uczelni zaproponowały zredukowanie publikacji do 30-str. streszczenia. W 1971 roku dr inż. arch. Franciszek Maurer został powołany na stanowisko docenta. Przez wiele lat pełnił funkcję Kierownika Zespołu Rozwoju Myśli Architektonicznej i Urbanistycznej (przekształconego później w zespół Historii Architektury i Konserwacji Zabytków). W latach 1981-84 pełnił funkcję Zastępcy Dyrektora Instytutu Architektury i Urbanistyki ds. Nauki. Na emeryturę przeszedł w roku 1989. Nie przerwało to jednak jego aktywności zawodowej. Przez wszystkich tytułowany Profesorem, choć nie uzyskał tytułu profesora, ani nie został mianowany na stanowisko profesora.

W roku 1980 wstąpił do N.S.Z.Z. „Solidarność”. Od samego początku był jednym z największych zwolenników i przyjaciół NIEZALEŻNEGO ZRZESZENIA STUDENTÓW. Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 przybył na Uczelnię, dając wraz solidarności ze strajkującymi studentami. Studenci represjonowani za działalność opozycyjną, wspierający tę działalność, lub po prostu wyrażający sympatię wobec demokratycznej opozycji, mogli zawsze liczyć na jego pomoc. Mimo usilnych nalegań stanowczo odmówił wstąpienia do tworzonego wtedy PRON.-u. Kiedy I Sekretarz wydziałowej organizacji PZPR zwołał zebranie wszystkich pracowników Wydziału Architektury przed 1 Maja, na pytanie: „kto nie wybiera się na pochód 1-majowy?”, był jednym z kilku zaledwie pracowników i jedynym spośród profesorów i docentów, który miał odwagę podnieść rękę.

Franciszek Maurer otrzymał za swoją pracę szereg odznaczeń, między innymi Złoty Krzyż Zasługi, Order Polonia Restituta i Wielką Wstęgę Orderu Świętego Stanisława.

Od najmłodszych lat wielką pasją Franciszka Maurera były rysunek i malarstwo, czemu dał wyraz w licznych wystawach w kraju i zagranicą (Wiedeń, Rzym, Werona, Turyn, Toronto). Jest także autorem licznych tablic pamiątkowych, wykonanych w technice sgraffito. W Gliwicach są to m.in.: św. Jadwiga na budynku plebanii kościoła Wszystkich Świętych, Cyprian Kamil Norwid na budynku przy ul Norwida 1 (gdzie autor mieszka do dziś), Józef Piłsudski przy Placu Piłsudskiego.

Mimo ukończonych 90 lat nadal zadziwia swoją pasją tworzenia. W tym roku (20 kwietnia) nastąpiło odsłonięcie najnowszego dzieła Profesora – tablicy poświęconej Wojciechowi Korfantemu (Gliwice, Aleja Korfantego 2-4). Reprezentantem Prezydenta RP na tej uroczystości był prof. Ryszard Legutko.

Obecnie Pan Profesor Franciszek Maurer pracuje nad tablicą pamiątkową generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”.

O wielu z przedstawionych wydarzeń (zwłaszcza tych od roku 1980) piszę jako naoczny świadek. Pana Profesora Franciszka Maurera poznałem w roku 1976. Był promotorem mojej pracy magisterskiej (Ratusz gliwicki na tle ratuszy śląskich – 1986). W roku 1995 (jeszcze przed obroną doktoratu) przekazał mi prowadzenie przedmiotu Historia Architektury Średniowiecznej. Byłem też głównym wykonawcą jego ostatniego projektu – tablicy pamiątkowej Wojciecha Korfantego. Swoistym elementem „sztafety pokoleń” było to, że pomagał mi w tym mój dyplomant Paweł Spisak.

Piotr Stachurski